Onderzoek van Michael Tomasello en anderen wijst er op dat een voor sociaal gedrag belangrijk verschil tussen mensen en chimpansees er in gelegen is dat mensen een kalmer temperament hebben. Chimpansees zijn minder goed dan mensen in staat om hun neiging tot statuscompetitiegedrag te onderdrukken. Dat is een cruciaal verschil, omdat het menselijk vermogen tot onderdrukking van die neiging de mogelijkheid opent voor gezamenlijke activiteiten en coöperatieve communicatie.
Een aspect van dat temperament is de dimensie van verlegenheid-stoutmoedigheid. In een sociale omgeving waarin statuscompetitie overheerst, is het zaak om stoutmoedig te zijn en dus om dat soort gedrag snel aan te leren als je opgroeit. Andersom: in een sociale omgeving met veel gemeenschapsgedrag, kun je je veroorloven om verlegen en voorzichtig te zijn.
Tomassello en mede-onderzoekers hebben nu onderzocht of twee en een half-jarige (mensen-)kinderen op deze dimensie verschillen van chimpansees, orang-oetans en bonobo's. Ze deden dat door te kijken hoe ze reageerden op voor hen nieuwe objecten en onbekende personen. Het blijkt dan dat kinderen veel meer vermijdend en dus verlegen reageren dan chimpansees, orang-oetans en bonobo's. Het ging steeds om vrij jonge apen die aan mensen gewend waren.
Een mogelijke interpretatie daar van is dat kinderen in het geval van nieuwe ervaringen meer geneigd zijn om geruststelling te zoeken bij ouders en anderen uit hun nabije omgeving. Die meer afwachtende en observerende houding maakt hen meer ontvankelijk voor het leren van het gedrag van anderen en van de instructies door die anderen. Kortom: die verlegenheid is misschien een voorwaarde voor het menselijk vermogen om cultuur tot stand te brengen en door te geven. Zo verkeerd is het misschien niet om verlegen te zijn.
Opvallend was dat de kinderen nog het meest leken op de bonobo's. En het is bekend dat bonobo's veel minder aan statuscompetitie doen dan chimpansees en orang oetans. Waarschijnlijk lijken klauwaapjes nog meer op kinderen.
Update. Zie van Tomaselo ook dit leerzame hoofdstuk over menselijke cultuur in evolutionair perspectief. Het verschijnt dit jaar in M. Gelfand (Ed.). Advances in Culture and Psychology. Oxford University Press
Geen opmerkingen:
Een reactie posten