maandag 11 januari 2016

Meer over waardoor leeftijdsmenging pesten tegengaat

(Update. Zie nu ook Pesten moet je niet door leraren laten oplossen. Doe aan leeftijdsmenging.)

Berekeningen op data van het Groningse KiVa-project bevestigen het vermoeden dat pesten minder voorkomt in leeftijdsgemengde schoolklassen. Zie Leeftijdsgemengde schoolklassen verminderen het pesten - Nieuwe aanwijzingen.

Maar leeftijdsmenging komt in twee vormen voor. Als het gescheiden lesgeven van verschillende jaargroepen in hetzelfde leslokaal, zoals op kleine scholen gebeurt. En als het doelbewust kiezen van lesgeven aan leeftijdsgemengde groepen, zoals de praktijk is in Jenaplan- en Montessorischolen.

In dat laatste geval is uit pedagogische overwegingen voor leeftijdsmenging gekozen. Zo luidt een van de basisprincipes van het Jenaplan-onderwijs:
In de school vindt overwegend heterogene groepering van kinderen plaats, naar leeftijd en ontwikkelingsniveau, om het leren van en zorgen voor elkaar te stimuleren.
En op de website van het Montessori-onderwijs lees je dit citaat van Maria Montessori:
Klassen met alleen kinderen van dezelfde leeftijd, zoals in gewone scholen, raad ik af. Veel mensen denken dat ik bijvoorbeeld kinderen van 3 tot 6 jaar bij elkaar zet in een ruimte, omdat ik te weinig lokalen beschikbaar heb of niet genoeg kinderen om drie aparte klassen te maken. Maar zelfs als er meer dan duizend kinderen waren en een heel groot gebouw, dan zou ik het nog wenselijk vinden om kinderen die drie jaar in leeftijd verschillen bij elkaar in een groep te plaatsen.' Kinderen worden op deze manier in groepen geplaatst om een proces van continu leren en ontwikkelen mogelijk te maken. Bovendien is de sociale opvoeding gediend met een zo natuurgetrouw mogelijke manier van samen leven.
Maakt het nu uit om welke vorm van leeftijdsmenging het gaat? Ja, dat blijkt veel uit te maken. Ashwin Rambaran stuurde me zijn paper Who Bullies Whom? Level and Direction in Single-Grade and Multi-Grade Classrooms (samen met Marijtje van Duijn, René Veenstra en Jan Kornelis Dijkstra), waarin pedagogisch gemengde schoolklassen worden vergeleken met schoolklassen zonder leeftijdsmenging of met gescheiden onderwijs aan verschillende jaargroepen in hetzelfde klaslokaal.

En dan blijkt dat gepest worden in de pedagogisch gemengde schoolklassen de helft minder voorkomt dan in de andere twee typen schoolklassen. Het gaat dus echt om het leeftijdsgemengd les krijgen. Het samen in een klaslokaal zitten is niet voldoende.

Opvallend is dat dit gunstige effect al bereikt wordt met leeftijdsverschillen van niet meer dan drie jaar. Dat is nog maar een beperkte benadering van de sociale omgeving die er in het verleden, voorafgaand aan de "uitvinding" van de school, voor kinderen altijd was.

Je moet natuurlijk wel bedenken dat de Jenaplan- en Montessori-scholen ook op andere kenmerken zouden kunnen verschillen dan alleen de leeftijdsmenging. Het onderwijs lijkt er ook in meer algemene zin op het bevorderen van samenwerking gericht. Idealiter zou je het effect van de leeftijdsmenging op zich en van die algemene gerichtheid op samenwerking uit elkaar willen kunnen halen.

Maar het is natuurlijk ook weer niet toevallig dat die twee in de praktijk samen gaan. Als je vindt dat het belangrijk is om kinderen in een natuurlijke sociale omgeving te leren samenwerken en voor elkaar te zorgen, dan bedenk je meteen dat het lesgeven in jaargroepen geen goed idee is.

Geen opmerkingen: