Dit is het eerste van een serie berichten over het onderzoek naar het verband tussen sociale omgeving en gezondheid.
Dat onderzoek begon ergens in de jaren zeventig en tachtig van de vorig eeuw. House, Landis en Umberson publiceerden in 1988 in Science het eerste overzicht van de studies die tot dan waren gedaan naar de invloed van sociale relaties op gezondheid. Ze lieten zien dat een tekort aan sociale relaties (sociaal isolement, eenzaamheid) een risicofactor is voor ziek worden (morbiditeit) en voor overlijden (mortaliteit). Dat risico bleek vergelijkbaar te zijn met dat van roken, obesitas, weinig bewegen en hoge bloeddruk.
Ergens in die tijd kwam ik met dat onderzoek in aanraking. Een student medische sociologie kwam me vragen wat ik er van vond dat patiënten met een partner sneller herstelden dan alleenstaande patiënten. Ik weet nog goed dat mijn eerste reactie was dat dat ongetwijfeld er mee te maken had dat die patiënten met een partner het voordeel hadden dat ze er vaker aan werden herinnerd om hun medicijnen in te nemen. Terugkijkend denk ik dat in die tijd, ook bij mij, het "medische model" nog hoogtij vierde. Je kon ziek worden, maar daar waren dan medicijnen voor en dan werd je weer beter als je die innam.
Mijn eerste gedachte bleek later de "sociale controle hypothese" te zijn. Volgens die hypothese hebben jouw sociale relaties een beschermende invloed op jouw kans om ziek te worden doordat ze je aanzetten tot gezondheidsgedrag. Mocht je teveel gaan roken of te veel gaan drinken of te weinig uit je stoel komen, dan zullen de mensen om je heen daar wat van zeggen. En je zult dan dus meer aansporingen krijgen om je beter te gedragen, of om je medicijnen in te nemen, dan wanneer je alleen bent.
Dat is ook wel zo, maar ook als je daar rekening mee houdt, blijft dat verband bestaan tussen sociale relaties en gezondheid. Die student wist me ook meteen te melden dat de verklaring daar niet lag, althans niet volledig. Ook als je een partner hebt die jou nooit tot gezondheidsgedrag aanspoort, herstel je toch sneller dan een patiënt zonder partner. Dat betekent dat het effect van sociale relaties op gezondheid een zogenaamd direct effect is.
Hoe dat kan is tot op de dag van vandaag onderwerp van heel veel onderzoek. Teveel om allemaal in je eentje te kunnen overzien. Gelukkig verschijnen er zo nu en dan overzichten van onderzoek, zogenaamde reviews. Een daarvan is deze studie uit 1996 van Uchino, Cacioppo en Kiecolt-Glaser, die denk ik een mijlpaal geweest is. Een recentere bespreking van een deel van het onderzoek, door Cacioppo, Hawkley, Norman en Berntson, verscheen vorig jaar.
Ik zal er in komende berichten uitgebreid aandacht aan besteden. Kijk ondertussen eens naar deze video waarin John T. Cacioppo de resultaten van zijn onderzoek uitlegt aan studenten. Neem er de tijd voor, want hij is vijf kwartier aan het woord. De mevrouw die hem aankondigt doet dat een beetje lacherig, wat laat zien dat eenzaamheid nog wel wat een taboe onderwerp is. Zoals bijna altijd, komen vragen van studenten maar moeilijk op gang. Maar dat ligt er misschien ook aan dat de spreker te gretig wil vertellen wat hij allemaal weet. Een aanzienlijke kortere video vind je hier.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten