zondag 20 mei 2012

Bezuinigers gevangen in de beeldspraak van de broekriem - Robert Shiller

Ook Robert Shiller buigt zich over de vraag hoe de bezuinigingszeepbel kon ontstaan en zich kan handhaven, zij het met steeds meer moeite. Zie de link onderaan dit bericht. Zeker als het gaat om het publieke domein, wordt ons denken sterk gestuurd door metaforen. Bij onvolledige informatie kunnen we in ons denken in de ban raken van beeldspraak die suggereert dat we de kennis die we wel hebben eenvoudig kunnen overhevelen naar een minder bekend gebied. En zo kan de illusie ontstaan dat we middels een metafoor tot een geïnformeerd oordeel zijn gekomen.

In het geval van de bezuinigingszeepbel gaat het om de metafoor van het huishouden dat de broekriem moet aantrekken als het teveel geld heeft uitgegeven. En die metafoor is krachtig, want hij sluit aan bij de sterke morele intuïties van verantwoordelijk gedrag. Maar die intuïtie verwerven we in het domein van de persoonlijke relaties, waarover we als regel veel beter geïnformeerd zijn dan over het publieke domein. Dan ligt de fout op de loer dat we hem onvoldoende geïnformeerd toepassen op de publieke domein. Zie ook nog eens dit bericht.

De aanhangers van het bezuinigen als oplossing van de economische crisis gebruiken graag de metafoor van het huishouden dat de broekriem moet aanhalen als richtlijn voor wat de overheid moet doen. Wat moreel goed voelt, moet ook wel het juiste overheidsbeleid zijn. Iemand die daaraan twijfelt, moet wel haast immoreel of onverantwoordelijk zijn. Vandaar dat de bezuinigers ("austerians") in Nederland graag van zichzelf en van elkaar zeggen dat ze "hun verantwoordelijkheid nemen", daarmee implicerend dat hun tegenstanders onverantwoordelijk handelen. En vandaar dat Premier Cameron het "gevaarlijke stemmen" noemt die oproepen om het bezuinigingspad te verlaten. Zie hier (vierde alinea) en zie Paul Krugman daarover (hier). En Simon Wren-Lewis.

Zakelijke discussies worden lastig als zulke onjuiste metaforen in het spel zijn gebracht. Paul Krugman en anderen laten steeds maar zien dat de bezuinigers het feitelijk bij het verkeerde eind hebben. Maar het lijkt weinig uit te halen, omdat de bezuinigers er alleen maar de kracht van de metafoor tegenover hoeven te stellen om, althans in eigen ogen en die van hun aanhangers, hun gelijk te bevestigen.

Ook Shiller geeft nog weer eens de goede zakelijke argumenten voor een stimuleringsbeleid, in plaats van bezuinigen, in een tijd van oplopende werkloosheid waarin de private consumptie is ingestort. En hij noemt maar weer eens de paradox van de zuinigheid:
wat verstandig is voor het huishouden is niet verstandig voor de maatschappij als geheel. Dit idee, soms de paradox van de zuinigheid genoemd, is dat als we allemaal tegelijk de broekriem aanhalen, de economie zo verzwakt wordt dat we uiteindelijk minder kunnen besparen, en integendeel allemaal slechter af zijn. Als dat gebeurt, dan is er collectieve actie - overheidsstimulering - nodig.
Als al die zakelijke argumentatie onvoldoende helpt, moeten we dan niet een tegengestelde metafoor bedenken die net zo krachtig is? Shiller stelt de metafoor van de "winter op de boerderij" voor. Als de winter invalt is er op de familieboerderij niet voldoende werk. Moeten de gezinsleden dan maar de hele winter niets doen (werkloos zijn)? Of is het niet beter om de winter te gebruiken voor langere termijn-projecten, zoals het repareren van de schuur, het graven van een bron of het bouwen van een afrastering?

Zit wat in, zou ik zeggen.

Maar Peter Dorman is er niet helemaal tevreden mee. Want die winter suggereert dat het probleem iets is wat van buiten komt, terwijl de economische winter nu juist zelf is gecreëerd. Hij stelt daarom het volgende voor (mijn vertaling):
er is een land ver hier vandaan met maar twee boeren en hun gezinnen. De een verbouwt tarwe en de ander houdt koeien voor de melk. Elk produceert voor zichzelf en verkoopt wat overblijft aan de andere boer. Op een dag besluit de melkveehouder om een koolhydraatarm dieet te gaan volgen en de aankoop van tarwe door het gezin terug te brengen. Het inkomen van de bouwboer daalt en het gezin houdt een spoedvergadering om uit te vinden wat hier aan toe doen. "Ons inkomen is gedaald," zegt de bouwboer, "en we hebben geen ander alternatief dan de broekriem aan te halen. Dit betekent dat we minder melk kunnen aanschaffen." En zo geschiedt. Maar dan daalt ook het inkomen van de melkveehouder en zij houden ook een vergadering, met als resultaat dat ze nog minder tarwe gaan kopen. En zo gaat het door, heen en weer, totdat beide gezinnen helemaal geen inkomen meer hebben en iedereen op een houtje moet bijten.
Een eenvoudige en krachtige metafoor, lijkt me. Om er het land mee in te gaan. Net zo als je soms intimidatie met intimidatie moet bestrijden, moet je soms ook een verkeerde metafoor onschadelijk maken door een goede.

How National Belt-Tightening Goes Awry - Economic View - NYTimes.com:

'via Blog this'

Geen opmerkingen: