vrijdag 22 september 2017

Over de schaamte en het liegen van rechts-extremisten

In ons denken en onze emoties over het publieke domein zijn we ambivalent tussen onze morele intuïties van het gemeenschapsgedrag en van het statushiërarchiegedrag.

Het linkse politieke denken sluit meer aan bij de gemeenschapsintuïties en het rechtse politieke denken meer bij de intuïties van de statuscompetitie en de statushiërarchie. Zie voor meer over dit onderscheid hier Jonathan Haidt (Morele intuïties in het persoonlijke en onpersoonlijke domein) en hier George Lakoff (George Lakoff over morele intuïties in de politiek en over Trump. En over de Dual-Mode theorie).

Die ambivalentie houdt in dat we individueel en met zijn allen vrij gemakkelijk heen en weer schuiven tussen een meer linkse of een meer rechtse positie in het politieke spectrum. Want over het publieke domein zijn we altijd veel slechter geïnformeerd dan over het persoonlijke domein, het domein van de contacten met familie en vrienden.

Daardoor kunnen kleine veranderingen in de informatie die we toegediend krijgen, grote veranderingen in ons denken tot gevolg hebben. Nog afgezien van het fake-nieuws waaraan we bloot kunnen staan. Bovendien maakt onzekerheid ons sterk sociaal beïnvloedbaar. Als we het niet zo goed weten, laten we ons meer leiden door informatie over wat anderen denken en doen.

Zo kan het gebeuren dat je in een tijd leefde waarin iedereen zich afvroeg: "Ben ik wel links genoeg?" Maar ook kun je een tijd meemaken, zoals nu, dat iedereen zich zorgen maakt of hij wel rechts genoeg is.

Die verschuiving naar rechts en zelfs naar rechts-extremisme speelt zich zowel in Europa als in de Verenigde Staten af. En is in de Verenigde Staten sterk verbonden met wat er nu al decennia met de Republikeinse partij aan de hand is.

Die Grand Old Party (GOP) heeft zich uit het politieke midden verwijderd, is steeds extremere rechtse posities gaan innemen en is nu, met Donald Trump als president, aan de macht.

Die ruk naar rechts van wat ooit een middenpartij was, werd al in 2004 gedetailleerd beschreven door Charles Tiefer in Veering Right. How the Bush Administration Subverts the Law for Conservative Causes. En in 2006 was er al deze mooie analyse door insider John Dean, ooit adviseur van President Nixon: Conservatives Without Conscience.

Wat we nu meemaken, een extreem-rechtse partij aan de macht, is natuurlijk allereerst een pijnlijk, maar daarnaast ook een fascinerend verschijnsel. Want hoe zet je je rabiate ideologie om in beleid? Hoe verkoop je je anti-overheidsideologie, die de overheid alleen maar als probleem ziet in plaats van als ook een bron van oplossingen? Hoe breng je aan de man dat je niet wilt dat de rijken meebetalen aan de armen en niet wilt dat de gezonden meebetalen aan de zieken? Dat je een maatschappij wilt waarin alles draait om competitie? En waarin de winnaars niet worden lastig gevallen?

Het fascinerende aan wat we nu zien gebeuren is dat de Republikeinen zich lijken te schamen voor de werkelijke aard van hun bedoelingen. Want alleen zo kun je verklaren dat ze onwaarheden verspreiden, ja, zeg maar, liegen, over wat de werkelijke effecten zijn van hun voorstellen.

Zoals over hun pogingen om Obamacare van tafel te vegen en zogenaamd te vervangen door "iets beters". Zie vandaag Paul Krugman daarover: Cruelty, Incompetence and Lies.

Hun weerzin tegen het hele idee van een collectieve ziektekostenverzekering is groot. Als iemand ziek wordt en de rekeningen niet kan betalen, jammer dan. Waarom zou een gezond en rijk iemand daaraan moeten meebetalen?

Maar zelfs bij zulke extremisten is er kennelijk nog iets aanwezig van die gemeenschapsintuïties, dat maakt dat ze niet openlijk voor die weerzin durven uit te komen. Er is, gelukkig!, nog iets van schaamte aanwezig. Vandaar dat liegen.

Geen opmerkingen: